Kur je me shikim nga Konispoli, nga krahu i majtë ka disa të ngritura të buta
nga rrafshi i fushës së Vrinës (Kestrinës). Me intuitën që na ishte
krijuar prej kohësh, menduam se nuk do të dilnim bosh. Dhe me të vërtetë në
sipërfaqen e njerës prej tyre e cila ishte dhe më e larta, ramë në material të
pasur arkeologjik. Aty ndodhej një grumbull varresh, më saktë një varrezë. Orientimi
i tyre ishte pothuajse jugperëndim. Duke
ndjekur linjën e pllakës pasi kishte dalë në dritë një cep i saj e pastruam dhe
e ngritëm lehtësisht prej andej. Ajo qe thyer më dysh diku atje nga mesi i saj.
Skeleti që ndodhej brenda ishte i pa dëmtuar dhe i plotë me shikim nga lindja. Nga
të dy anët e tij ai qe i shoqëruar me enë balte të punuara hollë në brum të
pastërt të cilat kapnin lartësinë 12cm, dy lotore po thuajse në ato përmasa, ku
njëra ishte në gjëndje shumë të mirë e me
përafërsi në ngjyrë të kaltër.Tjetra, qe e thyer dhe copat e saj ndodheshin po
aty. Gjithashtu ndodheshin edhe dy kandila të plotë balte në trajtë disku me lëfyt horizontal të
dekoruar me figura gjeometrike. Edhe pjesët anësore të arkës ishin monolite me
nga një për seicilën anë të cilat kapnin afro 10cm trashësi. Të dyja pjesët e
thyera të kapakut i rivendosëm në vendin e tyre dhe e rimbuluam varrin me dhe. Objektet
e gjetura i morëm me vete dhe i çuam në Butrint. Si gjithmonë Dhimitër Budina
do të ishte tepër i interesuar. Materiali i u duk me interes dhe na kërkoi që
të nesërme ta çonim tek varret.
Nga vëzhgimi që u bë të nesërmen, vendosën të kryenin
ekspeditë të rregullt. Pas një jave një grup i përbërë prej 3-4 vetash të
udhëhequr nga Dhimosten Budina e Çondin sëbashku me ne, rreth orës 8-të u
ndodhëm aty. Pasi formuan dy kuadrate 2x2 pranë njeri tjetrit nga ana
perëndimore e saj, filluan gërmimet. Ato vazhduan dy ditë dhe në dritë dolën
katër varre. Të nesërme punimet duhej të fillonin që herët dhe u detyruam të
flinim në kalanë e Butrintit. Aty në krye të kalasë të rindërtuar, Ugolini
shkruajti historikun e gërmimeve dhe ditaret e tij. Duke “fjetur”në një nga
kolltuqet që ndodheshin përballë oxhakut të madh dhe i sulmuar nga myshkonjat e
shumta me vështirësi e kalova natën. Në të gdhirë fillova të dremitja pak me
gjithë atë së bashu me Çondin e Sofon, të cilët edhe ata ishin si mos më keq
nga pickimet e tyre, zbritëm poshtë me vrap.
Ora 8.30 - 9 na kapi tek vendi. Puna qe e pastërt pasi
punohej brenda varreve. Me gjithëse në të shumtën e rasteve vëzhgoja, ndihmoja
në spostimin e dherave jashtë tyre. Pasi i fotografuan me rradhë në vendodhje dhe
hodhën skicat e tyre në letër, sëbashu me skeletet dhe objektet e gjetura aty i
vendosën nëpër arka. Në fund pllakat e sipërme i rivendosën në vendet e tyre duke i mbuluan me dhera për
të mos u dëmtuar varret.
Mbasditja kishte kaluar. Unë e Sofua ikëm të parët pasi nuk
kishim se çfarë të bënim më aty dhe më e keqja ishte se kishim që nga darka e
djeshme pa ngrënë.
Nga lundra
deri në Ksamil ecëm me këmbë. Në atë orë nuk kishte qarkullim automjetesh.
Filluam ta ndjenim më shumë lodhjen jo vetëm se kishim udhëtuar gjithë ditën por, po na gryente urria. Në kthesat, para se
të shkosh në Ksamil mbi rrugë e nën të, midis ullinjve kishin mbjellë qepë të
njoma. Shkulëm nga një dorë seicili, dhe rrugës duke ecur e duke shpresuar se
mos kalonte ndonjë makinë, filluam ti përtypnim. Duke qeshur, e duke fshirë lotët nga djegja që
na shkaktoi ajo, pamë njeri tjetrin në
sy e ja nisëm refrenit të një kënge që
këndohej nga rinia e aksioneve:
Nëpër
faqe shpate mali
Neve
gjetëm lumturinë
Deri në
Ksamil rrugën e bërëm me këmbë. Aty nuk pritëm shumë na mori një Zis nga të
Parkut të Mallrave të Sarandës.
10 Shtator 1980
