PËRMENDORJA NË GIPS

                                             

Ishte i katërti vit që ai do të ndërhynte për mirëmbajtjen e asaj përmendore e cila në raport me përmasat njerëzore ishte tepër e lartë. Νë këmbë, e ndodhur në qëndër të një platforme të shtruar me pllaka guri të bardhë do të mbante në duart e saj sëbashku me pushkën edhe flamurin kombëtar. Aty, përpara saj në formë harkore, të sistemuara në shkallëzime në zbritje prehen eshtrat e dëshmorëve të rrethit. Μjeshtri hodhi i tmeruar shikimin mbi ato çarrje e gropa të “gangrenizuara” nga ndryshku i përhapur mbi skeletin e hekurt të saj. Pa të shohim nëse do ta shtysh edhe këtë vit mërmëriti ai. Dhe duke u mbështetur prej saj do të kthehej edhe ai me trup e shikim nga e kishte hedhur partizania përmendore, mikesha e tij e vjetër.

I ndodhur në krye të skelës, me kujdes si një kirurg nisi të prekte dhe të  pastronte “plagët” e shumta të saj. Tek hiqte copat e gipsit, të tepërtat, do ti kujtohej Gavroshi heroi i vogël i Viktor Hygoit duke shoqëruar të dy picirukët lypsar drejt shtëpisë së tij të çuditëshme, elefantit gjigand rreth 40 këmbë të lartë duke u futur nëpërmjet një të çare për të kaluar natën në brendësi të barkut të tij. Kjo ide e Napoleonit ishte bërë historike dhe kishte marë atë “vulë” të përherëshme që bënte kontrast me  pamjen e tij të jashtëzakonëshme e cila nuk dihej se ç'farë do të thoshte. Ndoshta ishte një farë simboli i forcës popullore. Ashtu ende i pa mbaruar i pistë e i zhgryer shfrytëzohej si vend strehimi prej endacakëve. Pas pastrimit të tyre, “të plagëve,” do të vendoste pjesën e re të hekurt. Më pas do ta qepte me tel hekuri të hollë dhe gipsin të bërë si melhem të tretur në ujë, të shoqëruar me elementët e tjerë lidhës, do ta shtronte butë deri sa ajo të merte formën e trupit të ndodhur poshtë uniformës të saj luftarake. “Legjionarët,” luftëtarët e fundit të mbetur gjallë, duke e kujtuar me nostalgji atë periudhë ende nuk mund të shkëputen prej asaj kohe, asaj lufte kombëtare të bërë afro gjysëm shekulli  më parë. Ndërkohë që popullit do ti mungonin shumë gjëra për të jetuar, simbolet e tilla dhe bunkierët do të ishin të shumtë. Ndoshta ishte i vetmi monument i mbetur në gips që nga koha e Republikës Socialiste i cili nuk arriti të përjetësohej në bronx. Po thuajse të njëjtin fat pësoi si elefanti i Gavroshit. Ndryshimi i sistemeve dhe rrebeshet e kohës do të binin mbi të dhe shumë shpejt ajo do të ndjehej e vetmuar. Njerëzit nuk ja kishin ngenë. Të gjithë duhej të vraponin për të kapur kohën. Kohën e humbur....

Andej, prej  lartësisë të shikimit të saj pasi ndodhej në një pozicion dhe largësi të konsiderueshme me qytetin, në heshtje ajo do të ndjente hallakatjen e pa fund të atyre njerëzve. Kohë më parë, në çdo festë kombëtare ata do ta blatonin me kurora e lule të freskëta. Aty përpara saj do të mblidheshin e do të këndonin për të, për ata njerëz që ajo përfaqësonte. Dhe nga ato që dëgjonte shpesh, nisi ta ndjej veten si diçka tjetër. Përse mos të kishte edhe ajo pak nga ato që kërkonin ende ata ish luftëtarë të lavdishëm që më të shumtit preheshin aty përpara saj. Apo mos ndoshta i përkiste një forme tjetër. Ideja se mund të kishte prejardhje hyjnore ishte një ndjesi e bukur që e ngacmonte shpesht. Por jo. Ishte e pamundur. Në fakt, ajo ata përfaqësonte.  Ishte pjesë e tyre. Aty tek përpiqej tu largohej ata i afroheshin. Përse duhej të mendonte e të ndjehej si një e tillë?!. E rëndë, me trupin e saj vigan, do të rinte aty pa lëvizur në pritje të atyre datave historike kombëtare. Të gjithë, më saktë populli, i ndarë në parti e grupe të ndryshme, do të kuptonin se kishin gabuar që kërkuan atë ndryshim “radikal” të cilin ende nuk po e kuptonin se ç'farë po ndodhte dhe do të përcaktonin ditë të ndryshme të asaj lufte çlirimtare.

Në ditën e dytë e punës, mjeshtri ende po merrej me mbylljen e atyre plagëve. Duke shtruar mbi trupin e saj shtresa gipsi të shumta për ti dhënë formën e plotë trupore, sikur ndjeu një zë. Sigurisht që ishte zë femre. Pas çdo prekje e shikimi që hidhte mbi të ndjeu ti vinin sinjale komunikimi. I u duk e pamundur. Hodhi një shikim të shpejtë rreth e rrotull. Poshtë, në platformën ku kishte mbështetur këmbët e saj të fuqishme partizania, nuk kishte njeri. As ata fëmijtë e lagjes të krijuar pas 90-tës që venin shpesh për të luajtur futboll të cilët, në ditët e vetmive ishin të vetmit që i bënin shoqëri. I u kthye punës. E ndjeu përsëri atë kërkesë prej saj. Duke shtruar me kujdes përbërësin e  bardhë, në ndjenjën tjetër paralele, jo reale por që nisi të  përjetohej prej tij, në të njëjtat tone u përpoq të komunikonte me të. “Më thuaj çfarë ke” i u drejtua ai aty tek punonte. Me dëshirën për të përjetuar marëzinë që e kishte kapur ndjeu ti përgjigjej i njëjti zë.  -“Lermë mos u mer më me mua. Është e kotë. Ja e zbukurove përsëri uniformën time. U a bëre qejfin atyre njerëzve po pastaj." I mbështetur në një prej hekurave të skelës, tashmë me një keqardhje e shumë ndjesirash të pakuptimta, ngriti kokën dhe hodhi shikimin prej saj. I u duk sikur ajo heshti si për ti shmangur ndonjë debati që mund të lindte midis tyre. Ηοqi shikimin prej saj dhe nisi të merej me enën e gipsit të ndodhur si rastësisht në duart e tij. Duhej të zbriste. Gipsi kishte ngirë. Si gjithmonë me shkathësinë dhe lehtësinë trupore të tij do të ndodhej poshtë, në çast. Në mënyrën më instiktive pastroi enën dhe me atë pluhur të bardhë përgatiti masën tjetër. Hipi lart. Duke menduar se ashtu siç po ngjitej në skelë mund të kalonte përsëri lehtë në atë që po e ngacmonte, nuk u habit tek i dëgjoi zërin. -"Të thashë njëherë, është e kotë. Nuk do ta kuptosh. Të paktën jo për mua por për ata të mjerë. Jam e kalbur nga brenda. Nuk do të jetë çudi që në ndonjë çast  sy ky që po afrohet, të rrëzohem dhe më pas as nuk mund ta imagjinoj se çfarë mund të ndodhë.” Ngirti përsëri kokën. Ai shikimi i saj i palëvizshëm ende vazhdonte të shihte përtej qytetit në horizont. Vërtet, ajo hapësirë aty përpara ishte e magjishme. Të krijonte ndjesira e turbullime të çuditëshme. Duke qenë i apasionuar pas antikitetit i u kujtua se në pika të tilla e në vendet më dominuese, vazhdimisht janë ngritur tempuj e statuja të kushtuara perëndive të ndryshme. Ndoshta edhe aty po të gërmohej pak mund të gjendej diçka. Dhe në vazhdimësi, në mijëvjeçarët tek kalonin, mbi rrënojat e tyre do të ngriheshin idhuj e perënditë e tjera. I u dhimbs. Në fakt, më tepër prej materialit gips që qe ndërtuar i cili kushtëzonte jetëgjatësinë e saj. Personit që merrej me zbukurimin dhe dekorimin e qytetit ja kishte shfaqur prej kohësh shqetësimin e tij. Nuk dihej se sa mund të qëndronte në këmbë ajo statujë. Por asgjë.

Mjeshtri i ndodhur në atë lartësi, ku pjesa më e madhe e torsit të saj ndodhej akoma më lartë kokës së tij, drejtoi shikimin prej saj. Portret interesant mendoi. Me vetulla tepër të harkuara, duke krijuar një hapësirë drite të bukur midis tyre dhe syve, sëbashku me hundën tek zbriste këndshëm mbi buzët e bashkuara, do të shfaqnin vendosmërinë e një luftëtareje të paepur. Poshtë kapeles me yllin partizan, flokët e mbledhura në dy gërsheta të hedhura mbrapa, do ti nxirnin në pah qafën.  U përpoq të komunikonte me atë krijesë gjigante por asgjë. I u kujtua përsëri elefanti prej gipsi. Mendoi se përveç gipsit, çfarë të përbashkët mund të kenë këto krijesa.

Ai libër me personazhin kryesor Gavroshin e kishte tronditur shumë. As vet nuk mbante mend se sa herë e kishte lexuar. Kishin kaluar shumë vite që nga adoleshenca e tij. I kujtoheshin shpesh vargjet e asaj kënge tek ai i këndonte kur mblidhte plumbat matanë barikadës  ..rash përtok, oh, unë i mjeri, dhe fajin e ka Volteri,/ te vija hunda më shkoi  dhe fajin e ka Rusoi.. 
U pëpoq përsëri të krijonte një lidhje midis partizanes përmendore me elefantin, Gavroshit dhe picirukëve të tij me fëmijët që loznin aty tek platforma të shtruar me gurë të bardhë por ishte e pa mundur. Duke lënë gjurmë historie në memorjen njerëzore, gjithë secili prej tyre e kishte mbyllur ciklin e jetës.