PËRRALLË NË KOHË PANDEMIE

                                                QYTETI I PORDHËS

                                             “  QYTETI I PORDHËS”

...  gjysho, o gjysh më lodhe me këto përrallat e tua. Boll nuk dua të dëgjoj më. Që kur u mbyllëm në shtëpi nga virrusi e deri tani vetëm atë më ke treguar. Në fillim m’u duk shumë e bukur por kurrë nuk pushove së treguari. Jo vetëm që i ndryshon fjalët sa herë ma tregon por nuk e mbaron njësoj. Duke tundur kokën i tregoi celularin si për t’i thënë se sot e mbaroi më shpejt. Më nuk dua ta dëgjoj. Ajo mund të jetë e vërtetë por unë nuk dua ta besoj. Në atë qytet të çuditshëm mënyra për të jetuar ishte vetëm pordha. Ata nuk bënin gjë tjetër. Si mund ta besoj dhe duke bërë një lëvizje me dorë për të pritur një çast, shkoi në dhomën e tij. U kthye prej andej me një fletë vizatimin në duar dhe rrezatimin e përhershëm të buzëqeshjes. Shiko se çfarë kam vizatuar dhe aty në këmbë priti në ankth reagimin e tij. Gjyshi pasi i pëlqente ta dëgjonte shpesh tingullin e ëmbëlt të atij zëri fëmijnor, e mori në prehër. Në atë fletë vizatimi ku ai mund t’i besonte fantazisë së tij, pa qytetin e përrallës. E përqafoi. U panë në sy. Pas atij shikimi qeshën me të madhe së bashku,  përtej normales. Ai vogëlush, i entuziazmuar filloi t’i shpjegonte ato vizat e “hallakatura” të hequra mbi fletën e bardhë. ku gjatë gjithë asaj kohe do ta kërkonte shpesh shikimin e gjyshit për të ndjer atë, nëse ai po e ndiqte me vëmendje.

I mrekulluar nga imagjinata ose ndoshta më saktë nga vëmendja që ai i kishte kushtuar asaj përralle, duke i shtuar edhe elementë të tjerë si gjithmonë kur ri tregohet një përrallë, filloi t’i tregonte se si kishte funksionuar ajo fabrikë, ai qytet.

Inxhinieri që e kishte vendosur në funksion atë fabrikë, provoi se mund të kryente veprime edhe punime më të vështira. Gati si në vizatimin tënd tubo metalike të dimensioneve të ndryshme.Të drejta, spirale në lëvizje, horizontale, vertikale, diagonale tek kryqëzoheshin deri në përplasje me njera tjetrën. Kulla të larta ku për atë vogëlush ishin tepër të larta, të cilat shkarkonin papastërtinë e asaj që prodhohej, prej pordhës.

E gjithë ajo masë hekurash bukuroshi im, e cila nga njerëzit quhej fabrikë nuk e di nëse e kupton pasi e përsërita prapë atë fjalë por do ta shpjegoj herë tjetër, ishte ngritur në një fushë të madhe. Në çastin e kupton apo jo, kur të vjen ajo pordha edhe ata, të gjithë duhej të shkonin ta bënin atje. Edhe burrat edhe gratë kishin vendet e tyre se ku duhej ta vendosnin të pasmen për të lëshuar të shumë kërkuarën, pordhën. E kuptove. Regjistra të tërë ruheshin në arshivën e fabrikës jo vetëm për të mbajtur llogaritë fitimprurëse por ta lënin të shkruar atë histori  për brezat e ardhshëm.

Për një kohë të gjatë pati sukses të madh pasi kishin filluar të shkonin edhe shumë të tjerë, nga qytetet për rreth të cilët u përpoqën ta kopjonin por nuk mundën.Të gjitha pordhët në  bazë të aromës mbylleshin në shishe xhami të cilat ndryshonin në madhësi e ngjyrë. Ndërkohë inxhinierit i shkoi ndërmend t'i çonte tubacionet në shtëpitë e qytetarëve por nuk i premtoi koha pasi kishte ardhur fundi i kohës së pordhëve. Dhe ai bukuroshi, syëmbli i gjyshit sërisht kaloi në botën e bukur fëmijnore të tij.

 

                                         Athinë 20 gusht 2020

                   

MANASTIRI I KOSTARIT

                                            

Ishte e diela e dytë e qershorit. Me Sofokliun, shokun tim të ngushtë e kishim lënë të takoheshim tek rrapi në hyrje të Sarandës. Nuk pritëm shumë pasi na mori një nga saurelat e Minierës së Kripës. Hipëm në karoceri, përpara ishin të zëna. Zbritëm diku mbi Bistrica nr.2. Prej andej deri në manastir e kapëm për rreth 30-35 min. Në atë ngjitje, terreni ishte tepër i thyer dhe me bimësi të shkurtër. Me gjithëse kishte rrëshqitje së bashku me atë çakëllin e përhershëm që ekziston në pjerrësi të tilla nuk e kuptuam pasi e kishim të përhershëm atë veprim. Të gjitha këto ndodhën sepse nuk e dinim nga ku mund të shkohej aty. Manastiri është ndërtuar në brendësi të një masivi shkëmbor ku faqja e të cilit ka orientim jug-perëndim

Pjesa ku janë ngritur muret e manastirit, është pikërisht një shpellë e hapur, me tre faqe po ta quajmë kështu e cila në lartësi kap 12 m, gjerësi 18 m dhe thellësi afër 10 m. Pikërisht, kjo hapësirë është shfrytëzuar për atë shërbim fetar, i cilësuar si Manastiri i Kostarit.

Për të shkuar lart, kaluam nëpërmjet një shkallëzimi në faqen shkëmbore. Ai ndodhet në krahun e majtë kur je përballë tij. Vende, vende ndjehen edhe fragmente muri për të lehtësuar ngjitjen, por tepër të pakta, pasi janë shkatërruar nga koha. Në pikën më të lartë të shkallëve, ambienti që të ndodhet përpara të shfaqet si një verandë i ndodhodhur në lartësi, i rrethuar me  parmak druri i cili është gati për tu rrëzuar. Dyshemeja për rreth manastirit është e shtruar me pllaka guri. Nga faktorë të ndryshëm, ato, nuk e ruajnë më nivelimin e mëparshëm. Arsyeja që më detyronte ta vizitoja këtë vend ishte e dyfishtë. E para, ishte ajo vizive e cila m'u krijua më vonë, kur u hap rruga e Minierës së Kripës pasi më parë vetëm si mendim dija ekzistencën e tij.Ndërsa emrin e kisha dëgjuar që në fëmijërinë time të hershme  në fshat dhe shpesh herë nga im atë.

Manastiri ndodhet në gjendje të mjeruar. Si pjesët që janë ndërtuar me mur guri edhe ato me lëndë druri, janë krejt të rrënuara. Trungjet që shërbejnë si këmbë mbështetëse për katin e dytë, me një të tundur mund t'i rrëzoje. Në çdo moment pret gjithandej të bien dërrasa

Ikonostasi ishte i shkatërruar. Pjesët më interesante ishin të grabitura. Edhe ato pak figurat e shenjtorëve që mund të shihje në pjesët  që kishin mbetur, ishin tepër të nxira nga koha e tymrat. Vende, vende shihje gjurmë vajrash pasi në ajodhime, nëpër skuta e të çara, shihje kavanoza salce të sajuara si kandila. Ato nuk ishin të pakta. Kishte ende të ndezur. Besimtarë të ndryshëm i ndiznin ato fshehurazi, prej të cilëve kishte edhe nga bregdeti, më të shumtit nga Piqerasi. Për një çast mu kujtua im atë. Si shumë burra piqerasiotë, shpesh i drejtoheshin Shën Mërisë së Kostari-t. Në një nga seancat e “gjykimit të tij politik” ja përmendën atë, lutjen e tij. E dinim se besimtarë të ndryshëm vendosnin edhe lekë. Duke kërkuar gjetëm 750 lekë. Ishin të fshehura në një bashkim dërrasash të dyshemesë. Megjithëse u joshëm prej tyre, nuk e kryem atë veprim. Në fakt do të mundesha të bëja abonimin tek gazeta “Drita.” dhe revista “Nëntori.” Ishte koha për abonim, muaji Qershor në të mbyllur. Po bëheshin abonimet për 6 mujorin e dytë.

Ngjyrat e shkëmbit me kalim nga gri në okër të kuqëremtë,  në thellësi të asaj hapësire shkonte në tone më të çelëta. Dërrasat gjysëm të kalbura me atë ngjyrën në të mjaltë, të çelur, i jepnin ambientit, një gjendje mistike. Si shpirtërish e fizikisht e ndjeje veten të tërhiqej me forcë prej atmosferës së krijuar dhe të njësoheshe me të.

Ngjyra dhe konstrukte jashtë asaj të përditshmes. Ndjehesh krejt ndryshe.  Kënaqësia që kalon në tërë qenien tënde është e pa perceptueshme dhe të mbetet në memorie. Vetëm vorbulla e jetës së përditshme mund të të shkëpusë nga ai realitet i cili të mbetet si një vegim, si një ëndër.

                                                                                                       

                                                                                                             qershor 1981